Kültürel Rotalar ve Rota Planlaması
Yeni gelişen bir kavram olarak kültürel rotalar; anıtlara, tarihi alanlara ve doğal peyzaja bakış ve deneyim açısından farklı bir yaklaşımı ortaya koymaktadır (Karataş, 2011). Kültürel rotalar düşüncesi, bir rotanın kapsamında bulunabilecek diğer kültürel varlık türleriyle (anıtlar, kentler, kültür peyzajları, endüstri mirası vb.) çatışmaz veya çakışmaz. Rota, tüm bu varlıkları sahip oldukları önemi arttıracak bir sistem içerisinde bir araya getirir (ICOMOS Kültür Rotaları Bildirgesi, 2008).
Günümüzde çoğunlukla uluslararası kuruluşlar tarafından çalışılan rota kavramı, “kültürel rota” şeklinde ele alınmakta ve tanımlanmaktadır. Kültürel Rota kavramının öne çıkan başlıca kriterlerini sıralayarak tanımlamak istersek;
- Günümüzde yaratılmış veya tarihin bir döneminde gerçekten kullanılmış,
- Üzerinde kültürel ve/veya doğal miras öğelerini taşıyan ve önemini bu miras sayesinde kazanan,
- Koruma, kırsal kalkınma ve turizmin geliştirilmesi gibi amaçlarla geliştirilen,
- Yerel, bölgesel veya ulusal ölçekli bir ulaşım koridoru şeklinde tanımlayabiliriz (ÇEKÜL 2014).
Bölgesel ölçekte kültür rotalarını sınıflandırırken de İpek Yolu, Baharat Yolu gibi tarihi ticaret yollarını, St. Paul gibi tarihte öne çıkmış olan kişilerin rotalarını, Avrupa Gotik Kiremit Rotası gibi tarihi rotaları, Likya Yolu gibi hem tarihi hem de doğal mirasın öne çıktığı rotaları örnek gösterilebiliriz (Karataş, 2011).
Rotaları etkinleştirmede önemli bir araç olarak ise Rota Planlaması kavramı öne çıkmaktadır. “Günümüzde kültürel ve doğal mirasın korunması ve ekonomik potansiyelin değerlendirilmesi konusunda bir alt başlık olarak gelişen ‘rota planlaması’, yerel ve özgün değerleri açısından zengin bölgelerin kalkınma politikalarında sıkça ele alınmaktadır. Fiziksel çevredeki geniş kapsamlarına bağlı olarak kültür rotaları, koruma ve işlevlendirme uygulamalarının bölge ölçeğinde ve bütünsel bir anlayışla geliştirilmesine olanak sağlarken, aynı zamanda yerel ölçekte örgütlenme, işbirliği ve sahiplenmenin de önünü açmaktadır” (ÇEKÜL 2014).
Rota planlaması belli ilkeler gözetilerek kurgulanır. Bunların başında; rota temasını kurgulamak, rotanın ortaklarını belirlemek, rota içeriğini hazırlamak, rotanın tasarım prensiplerini oluşturmak ve rota yönetim sürecini kurgulamak gelir. Bunların dışında, rotanın tanıtımı ve iletişim süreçlerini kurgulayarak rotayı izlemek ve geliştirmek planlama yapılırken dikkat edilmesi gereken diğer konulardır.
Kaynaklar
Karataş, Esra (2011), The Role of Cultural Route Planning in Cultural Heritage Conservation The Case of Central Lycia, ODTÜ, Ankara
Demirel, Ersin (2014) Hitit Yolu