Budapeşte, muhteşem manzarası ve zengin mimari mirasıyla uzun süredir büyük çaplı tarihsel ve kültürel yeniliklerin merkezi olarak kabul ediliyor. Günümüzde şehir, güneş enerjisinin büyük potansiyelini geliştirmeye yönelik planları sayesinde, yerel düzeyde bir iklim dönüşümü öncüsü olmaktadır.
Belediye, Budapeşte’deki her çatının güneş enerjisi potansiyelinin tahminini sağlayan bir çevrimiçi güneş haritası oluşturdu. Bu harita, yerel halka ve işletmelere binalarının çatılarına güneş panelleri kurarak ne kadar enerji ve maddi kazanç üretebileceklerini gösteriyor.
Güneş haritasını ilk adım olarak kullanan proje, şehir genelinde güneş enerjisi kullanımını ve temiz elektrik üretimini artırarak kentsel karbon emisyonlarını önemli ölçüde azaltmayı amaçlıyor.
Güvenlik ve Refah
Budapeşte Belediye Başkanlığı Çevre ve İklim Departmanı Başkanı Ada Ámon, “Budapeşte’de aşırı hava olayları çok daha sık meydana geliyor,” uyarısında bulunuyor. “Tüm iç şehir, yaz aylarında büyük bir ‘ısı adası’ haline geliyor ve 40 dereceye kadar çıkabilen sıcaklıklar, yaşlı ve savunmasız kişilerin sağlığını etkiliyor.”
“Buna ek olarak, Ukrayna – Rusya savaşı, enerji maliyetlerinde büyük bir artış yaşamamıza neden oldu ve bu da yerel halk üzerinde büyük bir baskı oluşturdu.”
Bu önemli zorluklara yanıt olarak, güneş haritası, şehirdeki insanlara evlerine güneş panelleri kurmanın faydaları hakkında bilgi vermek amacıyla tasarlandı. Bu aynı zamanda Budapeşte Belediyesi tarafından şehrin güneş enerjisi kullanarak üretebileceği toplam elektriği teorik olarak değerlendirmek için de kullanılmaktadır.
Ada Ámon “En son 3D teknolojisini kullanan harita, insanlara evlerin her birinin çatı yüzeyinin ne kadarının kullanışlı olduğunu, çatılarındaki panellerin ne kadar büyük olabileceğini, hangi kapasitede ve ne kadar enerji üretebileceğini söyleyebilir,” diyor. “Harita, Budapeşte’nin fosil yakıtlardan hızlı bir şekilde uzaklaşarak, iklim nötr bir geleceğe doğru güçlü bir geçişini destekleme potansiyeline sahip ve enerji arzının artan güvenliği ile birlikte refahın artacağı bir geleceği hedeflemektedir.”
Cesur Adımlar
2030’a kadar “Avrupa Birliği 100 İklim Nötr Şehirleri” için seçilen Budapeşte, iklim nötr hedeflerine ulaşma konusunda iddialı planlara sahip. Birden fazla yenilenebilir enerji teknolojisi seçeneğini gözden geçirdikten sonra şehir, temiz ve dağıtık bir enerji sistemine erişim ve net sıfır enerji hedeflerine ulaşma anahtarının güneş enerjisi olduğunu belirlemişti.
Ámon, şehirin emisyon azaltımını hızlandırmak için birkaç fikri düşündüğünü ancak bunların büyük miktarlarda paraya ihtiyaç duyduğunu ve bu miktarın kapasitelerinin üzerinde olduğunu ifade ediyor. “Hükümet, şehrin AB fonlarına erişmesine izin vermiyor ve vergi gelirimizin büyük bir kısmını ulusal hazineye yönlendiriyor,” diyor ve ekliyor, “bu nedenle stratejik düşüncemiz güneş yatırımına kaydı, çünkü büyük kamu finansmanı yerine özel yatırımın işi yapacağını biliyorduk.”
Belediye, yerel mühendisler, enerji sektörü ve halkla işbirliği yaparak kentsel planlama çerçevesinde düzenlemeleri iyileştirmek için çalışıyor, böylece yerel halk ve işletmelere binalarına güneş panelleri yerleştirmeleri için daha fazla olanak sağlayabiliyor. Bu sürecin önemli bir parçası, şehrin mimari güzelliğinin ve mirasının korunduğundan emin olmak olduğu belirtiliyor.
Hedef, şehrin kendi kendine yetebilirliğe doğru ilerlemesini sağlayarak güneş enerjisi ile 1.500 megavat elektrik üretmek. Şu anda Budapeşte, ülkenin günlük elektrik tüketiminin neredeyse %25’ini tüketiyor.
“Güneş enerjisi yatırımı, şu anki azaltma hedefimizin yaklaşık beşte birini oluşturacaktır,” diyor Ada Ámon ve ardından vurguluyor: “Ancak genel hedefimizin daha cesur olması gerektiğine inanıyoruz.”
“İklim nötr bir şehir olmak için, bu kapasitenin iki katına ihtiyacımız var, ancak en azından doğru yönde bir adım atmış oluyoruz. Gerçekten iklim nötr hedeflerimize ulaşmak istiyorsak, şehrimizin ısınma, soğutma ve sürdürülebilir ulaşımı destekleyebilecek yenilenebilir enerji sunmak için kamu ve özel kaynakların bir arada çalışması gerekmektedir.”
Güneş Potansiyelinin Haritalanması
Güneş haritası, şehrin bu iklim hedeflerine ulaşmak için attığı adımların ilk aşamasını temsil ediyor. Çevrimiçi araç, yerel halkı güneş panellerinin kurulum süreci hakkında bilgilendirmek ve görünüşte karmaşık olan konuları daha anlaşılır hale getirmek amacıyla kullanılmaktadır.
Harita, bir binanın çatısındaki güneş panelinin, çatının yönlendirmesini dikkate alarak üretebileceği enerji miktarını hesaplıyor. Ayrıca pencere veya baca gibi engelleri göz önüne alarak panelin potansiyel yüzeyini belirliyor.
“Güneş haritası çok popüler hale geliyor,” diyor Ada Ámon ve ekliyor: “Çevrimiçi sistem kullanılarak, şehirde yaşayan insanlar herhangi bir binaya tıklayarak güneş enerjisi açısından kullanışlı yüzeyi, kapasiteyi ve potansiyel yıllık üretimi görüntüleyebilirler.”
“Teknoloji çok karmaşık olsa da, çatı açısı, etrafındaki olası gölge gibi faktörleri dikkate alıyor ve haritayı kullanan kişi için süreci çok basitleştiriyor. İnsanlara güneş enerjisinin artık çok pahalı veya karmaşık olmadığını gösteriyoruz. Bu, onlara fayda sağlayacak basit bir süreç.”
Harita ayrıca daha fazla yenilik fırsatı sunuyor ve yerel toplulukların ve işletmelerin güneş teknolojisine dayalı elektrik üretim tesislerini paylaşmak için farklı yolları belirleme potansiyeline sahip. Örnek olarak, çok katlı apartman binalarının olduğu yerlerde daire sahipleri çatılarını ödünç verebilir veya enerjiyi yerel işletmelere satabilirler.
Ámon, “Toplulukların yerel alanlarını finanse etme ve destekleme konusunda sayısız olanak bulunmaktadır, tüketici ve üretici, olumlu değişiklikler yapmak için bir araya gelerek işbirliği yapabilirler,” diyor ve ekliyor: “Örneğin, bir apartman bloğunun altında bulunan bir restoran, çevresindeki binaların çatılarında üretilen elektriği kullanabilir. Bu, herkesin faydalanacağı bir işbirliği olurdu.”
Ulusal Düzeydeki Engeller
Son dönemde Macaristan hükümetinin politikaları göz önüne alındığında, Budapeşte’deki gelişim yolunun çok da kolay olmadığını belirtmek gerekiyor.
Güneş haritasının Eylül 2022’de başlatılmasından sadece bir ay sonra, hükümet güneş enerjisi panellerinin kurulumu konusunda düzenlemeler yayınlandı. Ulusal hükümet, hem hane halkına yönelik hem de büyük ölçekli kuruluşlar için izin verilmeyeceğini duyurdu ve aynı zamanda yeni mevzuatın ülke genelinde güneş enerjisinin elektrik şebekesine geri beslenmesini yasakladığını açıkladı.
Ada Ámon, “Bu bizim için büyük bir şoktu,” diyor ve derin endişesini açıkça belirtiyor: “Bu düzenlemeler, enerji ve iklim politikamızı ve finansman planlarımızı neredeyse tamamlamışken ve güneş enerjisinin gelişmesine, yayılmasına izin verecek bir sistem oluştururken Budapeşte’yi gerçekten sert vurdu. Öte yandan, Budapeşte şebekesi, yeni yük akışı değerlendirmemize göre teorik potansiyelinin %50’den fazlasını kolayca emebilir. Hükümet, bu politika ile insanları kafa karışıklığına sürüklüyor. Uzun vadede planlarımızı nasıl ileri taşıyabileceğimiz konusunda hala tartışıyoruz.”
Güneş Enerjisi Geleceğine Hazırlık
Ulusal düzeydeki zorluklara rağmen, Budapeşte şehri güneş enerjisi uygulama planlarını hızlandırmaya devam ediyor. Budapeşte belediyesi tarafından düzenlenen Brüksel’deki bir toplantıda bu tutum, Avrupa Komisyonu tarafından güçlü bir şekilde desteklendi. Avrupa’nın iklim nötr geleceğine ulaşma planında güneş enerjisinin kritik rolünü göstermek amacıyla düzenlenen etkinlik, Komisyon temsilcilerini, Avrupa Parlamentosu’nu, güneş enerjisi ağlarını ve diğer Avrupa şehirlerinden temsilcileri bir araya getirdi.
Etkinlikte konuşan Avrupa Komisyonu Enerji Geçişi ve Yerel Yönetişim Danışmanı Eero Ailio, enerji mevzuatının %70’inin Avrupa şehirlerinde gerçekleştiğini açıkladı. Ailio şunları söyledi: “Şehirlerde büyük enerji üreticilerinin başarısız olduğu yerlerde pratik enerji topluluklarının nasıl başarılı olduğunu gördük. Şehirler, güvendiğimiz siyasi liderlere sahipler ve yerel halkı nasıl dahil edeceklerini biliyorlar.”
“Bu nedenle şehirlerin enerji politikaları hakkında ulusal tartışmalara dahil edilmesi önemlidir. Örneğin, Macaristan ulusal enerji planlarını güncellerken Budapeşte, danışılmak istenen bir yer olmalıdır.”
Bu yaklaşımı yansıtan Budapeşte, güneş enerjisinin faydaları hakkında Macar hükümeti ve enerji sektörü ile görüşmeler yapma amacıyla daha geniş bir şekilde paylaşmayı planladığı bir dizi veri üretti.
Ada Ámon, enerji politikasının geleceği hakkında herhangi bir tartışmanın şehir düzeyinde gerçekleşmesi hayati önem taşımakta olduğunu belirtti. “Bu şehir üç milyon insana hizmet ediyor, Macaristan’ın ekonomik büyümesinin %40’ını oluşturuyor ve ülkenin karbon emisyonunun büyük bir bölümünden sorumluyuz.” diyor. “Bu nedenle vatandaşlarımızla, işletmelere fayda sağlayacak ve daha iyi bir gelecek inşa edecek enerji politikalarını modellemek için merkezde olmalıyız. Güneş enerjisi konusundaki tartışmaların bu modellerin odak noktası olması gerektiğine inanıyoruz.”
Ve ekliyor: “Eğer tüm bu bilgilere sahipsek, o zaman zaten yaptığımız çalışmalara dayalı olarak ulusal düzeyde somut bir tartışma başlatabiliriz. Bana göre bu, güneş enerjisinin en ucuz, en kolay ve en pratik enerji kaynağı olduğunu gösterir. Enerji güvenliği ve ekonomik geliştirme sağlayabilir ve şehirlerimizi ve tüm Macaristan’ı fosil yakıtsız bir geleceğe hazırlayabilir.”
Kaynak: Eurocities