Uluslararası katılımcılık portalı Participedia’da yer alan vaka bilgisine göre, Vallejo, Amerika Birleşik Devletleri’nde kent çapında katılımcı bütçeleme uygulaması yapan ilk kent olma özelliğini taşıyor.

2012 yılının Eylül ayında, iflasının üzerinden bir yıldan fazla süre geçmişken, Kaliforniya Eyaletinin Vallejo belediyesi tarihi bir adım atarak kent çapında katılımcı bütçe uygulaması başlatan ilk ABD kenti oldu. Vallejo Katılımcı Bütçeleme Projesi kapsamında, yurttaşlar, toplanacak olan yeni bir satış vergisi toplamından 3.2 milyon dolarlık bir bütçenin katılımcı kullanımı için fikir ve projeler geliştirdi. 2013’ün Mayıs ayında en genci 16 yaşında olan yaklaşık dört bin Vallejo sakini, herhangi bir statü ayrımı olmaksızın12 farklı projeye fon sağlanması amacıyla oylamaya katıldı. Projeler arasında kent bahçelerinin oluşturulması, sokakların aydınlatılması ve yolların tamir edilmesi, parkların iyileştirilmesi, gençler ve yaşlılar için programlar ve hayvanlar için düşük maliyetli kısırlaştırma programı bulunuyor. Vallejo yasalarına göre, New York ve Chicago’dan farklı olarak hem sermaye yatırımlı proje ve programlar hem de hizmet odaklı projeler için katılımcı bütçeleme uygulanması mümkün.

Başarılı geçen ilk pilot uygulama yılından sonra, Kent Konseyi aynı katılımcı bütçeleme projesini bir sonraki yıl için de onaylayarak sonraki on yıl boyunca toplanacak olan satış vergisi miktarı üzerinde aynı katılımcı bütçeleme uygulamasını devam ettirme konusundaki niyetini beyan etti. Konsey ayrıca, katılımcı bütçeleme sürecini koordine etmek ve oylamada kazanan projelerin uygulanmasını takip etmek üzere tam zamanlı çalışanları işe aldı.

Katılımcı bütçeleme projeleri geliştiren ABD menşeli bir kuruluş olan PBP’nin (Participatory Budgeting Project) web sitesinde yer alan haberde bahsi geçen proje sonuçlarına göre, toplamda 6.6 milyon dolarlık bir bütçe vergi mükellefleri tarafından sürece tahsis edildi, halk oylamasından çıkan 25 farklı projeye bu sayede fon sağlandı, 4000’den fazla yurttaş katılımcı demokrasi sürecine katılım sağlamış oldu.

Vallejo Belediyesi, üçüncü katılımcı bütçeleme döngüsünü 2015 yılında başlattı. Bu süreçte, yurttaşlar ve paydaşlara halk tarafından geliştirilen fikirler için belediye bütçesinin bir kısmının tahsis edilmesi talebini kent konseyinin gündemine götürebilme fırsatı sağlandı. Önceki iki döngü boyunca da, yurttaşlar kendi bütçe önceliklerini belirleyebilmiş ve kent konseyine tavsiyelerde bulunabilmişlerdi. Her iki yıl boyunca, Vallejo Kent Konseyi katılımcı yurttaşların belirlediği öncelikler için bütçe tahsisi yapmış oldu.

Sürecin Temel Hedefleri

Vallejo Belediyesi’nin Katılımcı Bütçeleme projesi dört temel hedefe dayanıyor: 1) kentin iyileştirilmesi; 2) halkın dahil edilmesi; 3) demokrasinin dönüştürülmesi ve 4) idari şeffaflık.

Vallejo Katılımcı Bütçeleme Projesiyle ilgili Öne Çıkanlar

Vallejo’da uygulanan Katılımcı Bütçeleme Projesi, yurttaşlara, belediye bütçesinin geliştirilmesinde biçimlendirme ve önemli rol oynama imkanı verdi. Proje, yıllık bazda (her yıl süreç yinelenerek) uygulanıyor.

İlk döngü uygulamasından önce, kent konseyi 21 üyeden oluşan Katılımcı Bütçeleme İdare Komitesi oluşturdu ve bu komitede en az 14 yerel sivil toplum örgütü ve yedi kişi kadar da bireysel ve serbest üye bulunuyordu. Mevcutta, 19 üyeden oluşan bir yapı belediye yetkilileriyle birlikte çalışarak sürecin şeffaf, adil ve katılımcı bir biçimde yürütülmesini sağlıyor ve halk toplantılarının koordinasyon ve kolaylaştırıcılığını sağlıyor, farklı toplulukları harekete geçiriyor, alınan önerilerin ilk gözden geçirmesini sağlıyor ve proje uygulamasını takip ediyor. Bütçe delegesi olarak görev alan yurttaşlar, bütçeleme sürecine dair ayrıntılı bilgi ediniyor.

Vallejo’da Katılımcı Bütçelemenin Öğrettikleri

• Herhangi bir katılımcı bütçeleme sürecinin takibi ve uygulanması, önemli miktarda işgücü gerektiren ve planlanması gereken bir şey.
• Önerilen tüm projelerin kamusal fayda gereksinimini karşılayan projeler olmasına özen gösterilmeli ve bu gereksinimi karşılamayan projelerin yaratacağı zaman kaybı önlenmeli.
• Katılımcı Bütçeleme süreci belediyenin kamusal imajında olumlu etki yaratan ve yurttaşların yerel bütçe hazırlık sürecini daha iyi anlamasını sağlayan bir şey.
• Katılımcı Bütçeleme süreci, yurttaşlar ve belediye çalışanları arasında olumlu ilişkilerin tesisine katkı sağlayabilmekte.

Vallejo’da Ne Tür Projeler Desteklendi?

Vallejo’da katılımcı bütçelemeyle desteklenen projelerden bazıları şöyle: yol üzeri çukurları ve sokakların tamiri, aydınlatmanın iyileştirilmesi, parklar ve rekreasyon alanlarının iyileştirilmesi, Bilim, Teknoloji, Mühendislik, Sanat ve Matematik Programı, sokakların ve kent alanlarının temizlenmesi, koleje gidecek öğrencilerin desteklenmesi, kent bahçeleri ve sağlıklı beslenme eğitimleri, KOBİ destekleri, hayvan kısırlaştırma projesi, Florence Douglas Kıdemli Yurttaşlar Merkezi’nin iyileştirilmesi, Omega Boys & Girls Club Gym Restorasyonu, asayiş önlemleri, dezavantajlı grupların ve çocukların desteklenmesi, okullarda verilen yemeklerin iyileştirilmesi, Gençler için Yaz Dönemi İstihdamı ve Staj Programı (Summer Youth Employment & Internship Program), Yerel Müzik Gruplarının Desteklenmesi Projesi.

Katılımcı Sürecin İşleyişi

• Fikirlerin Toplanması: Vallejo’daki yurttaşlar ve paydaşlar kentin birkaç yerinde düzenlenen Bütçe Toplantılarına ve halk toplantılarına katılarak, belediye bütçesi ve Katılımcı Bütçeleme anahatları hakkında bilgi ediniyor, proje fikirleri üretmek üzere küçük gruplar halinde toplanıyor ve fikir geliştirmek için gönüllü oluyor.
• Bütçe Delegelerinin Hazırlanması ve Görevlendirilmesi: Bütçe delegeleri, diğer adıyla topluluk gönüllüleri, oryantasyondan geçirilip, komiteler halinde toplandıktan sonra ilk önerilen proje fikirlerini nihai tekliflere dönüştürüyor.
• Proje Sunumu ve Oylama: En genci on altı yaşında olan yurttaşlar, fon sağlanacak projelerin oylamasını yapıyor ve en çok oy alan projeler kent konseyi gündemine gönderiliyor.
• Değerlendirme ve Takip: Bütçe delegeleri ve diğer katılımcı bütçeleme katılımcıları süreci değerlendirip geri bildirim sağlıyor ve onaylanan projelerin uygulanmasını takip ediyor.

Kaynaklar: Washington Post, Institute for local Government California, Vallejo Belediyesi Katılımcı Bütçeleme Projesi Tanıtım Broşürü, Participedia