Bengisu Kılıç, Kadıköy Akademi – Gönüllü Araştırmacı

Dünyanın ve dolayısıyla günlük yaşantılarımızın giderek dijitalleşmesi artık alıştığımız bir durum. Dijital dünyaya ait onlarca yeni kavram girdi hayatımıza ve biz bu kavramlara hızlıca alışmanın yanı sıra, düzenlerimizi de bu kavramlara göre kurgulamaya başladık. Artık daha “akıllı” ürünlerle ve uygulamalarla dolu bir dünyada yaşıyoruz. Cep telefonlarının akıllılaşmasıyla hız kazanan bu furyayı evler, arabalar, ofisler, buzdolapları takip etti. Peki ya bir park akıllı olabilir mi? Amerika’nın Los Angeles eyaletinde bulunan UCLA Luskin İnovasyon Merkezi’nin yayımladığı AKILLI Parklar El Kitabı (SMART* Parks – A Toolkit) bu yeni konsepti uygulanabilir ve denenmiş örneklerle ele alıyor.

Parklar gibi kamusal alanların verimliliğinin artırılması bugünlerde sıkça tartışılan bir konu. Bilindiği gibi COVID-19’un etkileriyle sosyal yaşam dış mekanlara taşıdı. Bu sebeple toplum sağlığını güvende tutmak amacıyla yerel yönetimler vatandaşları açık alanlarda sosyalleşmeye davet ediyor. Kamusal alanların kapalı mekanlara tercih edilebilmesi için ise bu alanların daha çekici ve kullanışlı bölgeler olması gerekiyor. Bu anlamıyla bütçe, doğa ve insan dostu olması hedeflenen AKILLI Parklar, yeni normalde kendisine önemli bir yer edinebilir.

“Telefonun akıllısına alışıldı, akıllı ev aletleri de artık eskisi kadar şaşırtmıyor ancak akıllı park da neyin nesi?” diyecek olursanız, aslında hayallerde canlanan bilim kurgu filmlerinde görülebilecek türden fütüristik parklardan bahsedilmiyor. AKILLI Park konseptinin amacı günümüzde kamusal alan olarak kullanım gören ancak hem bakımı çok masraf gerektiren hem de ihtiyaçları zaman ve bütçe kısıtları sebebiyle düzgün karşılanamayan parkları çevre teknolojisi, malzeme teknolojisi ve dijital teknolojilerle destekleyerek daha kullanışlı hale getirmek. AKILLI Park konseptinin katma değer listesi ise şu şekilde: erişilebilirlik, bölge halkına uygunluk, güvenlik, artan sağlık, dayanıklılık ve uyumluluk, su ve enerji verimliliği, ve son olarak verimli işletme ve bakım. El kitabında, belirtilen değerlere ulaşmak için ise bölgeye ve parkın yapısına göre farklı çözümler sunulmuş. 

Doğa Dostu Çözümler

Parkların bakım masrafları düşündüğünüzden daha fazla olabilir. El Kitabı’na göre ise AKILLI Parklar yüksek verim ve düşük masraflarla sürdürülebilir. AKILLI Park çözümleri, aynı anda birden çok soruna çözüm getiriyor oluşuyla dikkat çekiyor. Örneğin akıllı sulama sistemleri daha az su israfı sağlayıp daha az iş gücü gerektirirken, fazla veya yetersiz sulamadan kaynaklı yeşil alan kayıplarını da önleyebilecek. Benzer bir durum akıllı çim biçme sistemleriyle de sağlanmaya çalışılıyor. Güneş enerjili çöp sıkıştırıcılar, ne zaman çöplerin boşaltılması gerektiğine dair bilgilendirme yapıyor, parkların kullanım sıklığına, çöp birikme oranına dair veriler toplayabiliyor. Yine güneş panelleriyle kaplanmış gölgelik alanlar ziyaretçilere dinlenme imkanı sunarken, fosil yakıt yerine yenilenebilir enerji kaynakları kullanarak sürdürülebilir bir çevre için hizmet veriyor. Atıkları azaltmaya yönelik fikirler de bu parkların önemli bir parçası. Akıllı su çeşmeleri tüketim verilerini kaydediyor, havadaki suyu yoğuşturabiliyor, içindeki suyu filtreleyip temizlik ve lezzet garantisi sunabiliyor. Ayrıca, bakım gerektirdiğinde yetkilileri bilgilendirebiliyor. Tüm bunların yanı sıra, plastik su şişesi kullanımını da azaltmış oluyor!

Katılımcı, İnsan Dostu Çözümler

Kamusal hizmetlerde bir süredir önemi sürekli vurgulanan katılımcılık ilkesi, AKILLI parkların düzenlenmesi ve geliştirilmesi süreçleri için de oldukça önemli. El Kitabı’na göre, bir parkın AKILLI olabilmesi için, parkın bulunduğu bölgenin yerel ihtiyaçlarına göre şekillenmesi gerekiyor. Çevresine uyumlu bir parkın ancak AKILLI olabileceğini vurgulayan rehber, her çözümün her duruma uygulanamayacağının altını çizmiş. Bölge ziyaretçi dokusunun ihtiyaçları gözetilerek yapılan yenilemelerle parklar daha verimli kullanılabilir. Örneğin gelişen teknolojilere ayak uyduramayan parklar daha az ziyaretçi çekiyor olabilir. Dijital okur yazarlık ortalaması yüksek bir ziyaretçi kitlesi için, wifi erişim noktaları veya geçtiğimiz yıllarda Türkiye’de de kullanılmaya başlanan güneş panelli şarj üniteli bankların kullanılması El Kitabı’nda yer alan çözümlerden yalnızca birkaçı. İhtiyaca yönelik hazırlanan uygulamalarla ziyaretçiler doğayla buluşmak ve kamusal park alanlarında dinlenmek için günlük alışkanlıklarından vazgeçmek durumunda kalmıyorlar. 

Bahsi geçen yenilikçi mobilya tasarımları sadece kullanıcıya hizmet vermekle kalmıyor aynı zamanda hava kirlilik ölçümü, gürültü ölçümü gibi veri sağlayıcı hizmetler de yapıyor. Bu teknolojilerin yaygınlaşmasıyla şehir yaşamına dair veri toplama sistemi de yeni bir döneme giriş yapabilir.

Tabii ki AKILLI Park konsepti kadar akıllı park teknolojileri de yeni. Bu sebeple bu teknolojilerin birçoğu çok az sayıda uygulamalı örneğe sahipler. Ancak kentler bu teknolojileri benimsedikçe hem bu teknolojilerin maaliyetlerinin azalması hem de verimliliklerinin artması öngörülüyor. Öyle ki El Kitabı hazırlanırken parkların 20 ila 30 yıl boyunca topluma fayda sağlayacak şekilde kullanımda olması planlanmış.

Önümüzdeki yıllarda, gelişen teknolojiler ve verimi artan uygulamalarla AKILLI Parkların yaygınlaştığına şahit olabiliriz.Son bir senede bile öneminin arttığına şahit olduğumuz parklar gelecekte daha da kıymetli olacak gibi gözüküyor. Geçtiğimiz bir sene içerisinde yalnızca İtalya’daki açık alan kullanımı %22 oranında artarken, Amerika’da eyalet parkları pandemi süresince %28 daha fazla ziyaretçi ağırlamış. Ayrıca Birleşmiş Milletler’in verilerine göre günümüzde %55 olan şehir nüfusu 2050’de %68’lere ulaşacak. Yalnızca tercihler değil artan nüfus yoğunluğu da parkların trafiğini artıracak.

AKILLI Parkların yaygınlaşması ve amaca yönelik kullanımı şehirlerdeki artacak stresi azaltabilir, akıllı yeşil alan konseptini yaygınlaştırabilir ve iklim kriziyle mücadelede bir kilometre taşı haline gelebilir.

*SMART: SMART Hedefler konseptiyle de karşımıza çıkan bu kısaltmadaki harfler şu sözcüklere tekabül eder. S: specific (belirli), M: measurable (ölçülebilir), A: achievable (ulaşılabilir), R: relevant (ilgili), T: time-bound (zamanla sınırlandırılmış).

AKILLI Parklar El Kitabı’nın (SMART Park – A Toolkit) tamamına buradan ulaşabilirsiniz.

Kaynak: innovation.luskin.ucla.edu